Satwe Dadong Sibet Tendas Nyeling
- 0.1 Bulan mekalangan, penyu metaluan,
- 0.2 katak dongkang maling becing,
- 0.3 apayan panake, muani nganggon kambing,
- 0.4 duuran kangin caplok cicing,
- 0.5 apayan cicinge, muani glalang gliling,
- 0.6 Miong garong ngamah plecing
- 0.7 Nyen ngelah mionge, Memene Bape Paing
- 0.8 Dadong Sibet tendas nyeling.
- 1 Palet Siki
- 2 Palet Kalih
- 3 Palet Tiga
- 4 Palet Empat
- 5 Palet Lima
- 6 Palet Enam
Bulan mekalangan, penyu metaluan,
katak dongkang maling becing,
apayan panake, muani nganggon kambing,
duuran kangin caplok cicing,
apayan cicinge, muani glalang gliling,
Miong garong ngamah plecing
Nyen ngelah mionge, Memene Bape Paing
Dadong Sibet tendas nyeling.
Palet Siki
Guleme angelayang tipis, care kapase, ampehang angin care makepung kepungan nuju kaje kauh. Sayan ngejohang, ngancan sawat, nyenik-nyenikang kanti ilid saru ajak langite. Uling kelod kangin angine kesir-kesir ngetisin awake rasane seger lebihan teken ruangan ma-AC.
Sinar bulane makalangan saje, ngancan negehang, saru samar sawetare miribang adepe, malinder sisin bulane maserawang putih. Yen pedasang tingalin, mirib care taluh di cobeke. Bunder ane cenikan ento keadanin bulan, bunder ane gedenan to miribang care lawat bulane. Saking teleb I Wayan Buntir ningalin bulan kanti bengong mekelo gati nulengek. Saget tengkejutange teken bapane, “Ihh, Yann.. ape to ketolih, aeng telebne, nyanan sengel baongne malengek”. Makesyab I Wayan Buntir, sambilange malikin bapane ne sedek iju musungin jagung.
“Bulan Pe, ngudyang bulane ngedenang Pe?” Sade ngedeng limane I Bape Paing, ne sedek ngisang tali, ne anggone negul jagung. Bape Paing milu masi malengek ningalin bulane ne masawang care ngedenang. Di sisin bulane ne cenik ade lawat putih malinder sade gedenan. Masaut lantasan Bape Paing, “Behhhh to lawat bulan adane, yen ade lawat keketo to macihne penyune di sisin, pasihe sedek mataluh Yan,” Matolihan I Wayan Buntir nelektekang bapane, care anak heran buin meboya, “Ape hubungane Pe, bulane makalangan ajak penyune mataluhan?” Sade bapane dengas egras ngedeng limane ne gisiange teken I Wayan Buntir tur ngalanturang negul jagungne.
Bape Paing mendep, sing ade mesaut sambilange trus negul jagung. Sawetare duang langkat uling tongosne negak I Wayan Buntir, manahang tongosne negak terus malengek nolih bulan. Bape Paing matuinget, “Yan, nyanan sengel baonge”. I Wayan Buntir care nulad solah bapane ne sing masaut. Di kenehne I Wayan Buntir, ”Dije ade unduk, bulane tegeh keto makade penyune mataluhan, sing ade unduk, nyandang tue ilu, bes karoan Pak Guru di sekolah ngorang bulan to kone satelit bumi, ne tongosne joh sajan, ngudyang kone bulane rungu kin penyu, keto masih penyune rungu kin bulan.” Keto I Wayan Buntir ngaremon di kenehne, “goban penyu doen masi ana tawang”.
Bape Paing seleg sajan negulin jagung, kerane liun jagunge matumpuk di samping umahe ane marep kangin. Angine ngancang baret, kesir-kesir kanti munyi don nyuhe seriag seriug nuutang pejalan angine ane baret ento.
Ulian penawangne I Wayan Buntir unduk bulan dan bumi lantas ye nuturang ape ne kenehange to kin bapane, ”Pe, nak kene unduke to, Tiang oraine teken Pak Guru, bulan to kone nak satelit Bumi, tongosne joh sajan pe, yen irage luas keme kone merluang waktu, telung minggu pe, yen rage lakar luas ke bulan”. Masaut latasan Bape Paing sambilange ngelanturang negulin jagung, “OO keto yan? Men akude sediayang lengis bensin yen lakar luas keme yan?” Beh care kedek ngewerin I Wayan Buntir nyautin munyin bapane, sambilane menagin tongosne negak, “ Wkwkwkw…pe, yen luas ke bulan sing je ngabe onda pe, men luas keme ngabe pesawat antariksa, Apollo adane?”
Ulian bingung Bape Paing nolih tur nelektekang kemikan bibihne I Wayan Buntir sambilange nekekang negul jagung, ”Pih men keto, kayangne ajake ngalih polon kucit, pang Bape nyidayang luas keme”. Kedek jengah lantasan I Wayan Buntir ngedekin bapane tur nyelasang unduk carane luas ke bulan nganggo Apolo.
Bape Paing seleg sajan negulin jagung, kerane liun jagunge metumpuk di samping umahe ane marep kangin. Angine ngancang baret, kesir-kesir kanti munyi don nyuhe seriag seriug nuutang pejalan angine ane baret ento.
Bersambung…
Palet Kalih
Petenge ento Bape Paing merase leleh saje, kerane liu musungin jagung. Ade Sawetare duang bale jagune konden mapusungin. I Wayan Buntir ne negak sampinge uab-uab naang kiap sambilange nutur kangin kauh ajak bapane.
“Pe?,” keto I Wayan Buntir makaukan ajak bapane, I Bape Paing nyautin, “Ape, buin ketakonang, Wayan sube nawang jani, penyu to mataluhan kale bulan purnamane yan, care tutur wayane tunyan bulan to sajan joh, nanging penyune demen ye mataluhan kale gumine galang, nah yen unduk bulane ngedenang to, beneh care satwan wayane, to kone kerane galang bulane kehalangin tebelne atmosfir bumi. Bape Paing ngalanturang, ”Jelek-jelekan Bape dadi petani dugase bape masekolah maluan, nak Bape paling demene melajah IPA, ane dugase ento madan Ilmu Bumi, liu gati pepelajahan Bape bakatang dugase ento. Ade pengetahuan tentang benda mati, benda hidup, lingkungan hidup, nganteg melajahin sekancan beburon. Kenken carane beburon to ngalih makan, lan carane beburon ngelah panak.”
I Wayan Buntir teleb san madingehang ortan bapane to laut metakon, “Beburon ape doen keplajahin pe?” Bapane mekenyem nolih panakne metakon buin sambilangennujuhang lan oraine nyemak talin jagunge ne maselet di bedege, “Yan jemak jep talinjagunge ne di bedege to!” I Wayan Buntir laut mejujuk lan metindakan nyujuh bedeg ane misi talin jagung laut kajemak ngelantur baange bapane. Bape paing ngelanturang satwane unduk beburon ape doen ane pelajahine ipidan di sekolah,”Ade siap, ade katak, sampi, be, kenken carane siap ngelah panak, kenken carane i sampi ngelah panak lan liu ane len-lenan. Lantas I Wayan Buntir mesaut, ”Yen menurut Bape, kenken carane katak ngelah panak,?, ngujang katake sing taen tepuk ngelah panak?, men kadi ye ngelah panak ape adan panake pe?”
Bape Paing, demen san nepukin panakne liu petakone, yen panakne liu maakon to maciri mekite melajah. “Kene to Yan, Katake to ade liu jenisne, ade katak lengis, ade katak dongkang, ade katak gadangan, ade katak kepleg, to sekancan katake ane taen tepukin bape, sekancan katake to metaluh, katak gadagan metaluh di yehe, lantur mesuang becing, katak lengis metaluh masi, katak kepleg metaluh di don kayune, keto masi katak dongkang masi maling becing,” keto pesautne Bape Paing sambil uab-uab kiap.
Sambilange nolih bulane be jegjeg, I Wayan Buntir nolih bapane ne ngomong sambilange ngundap ngisiang tali lan nyekel jagung. Telektekange bapane teken I Wayan Buntir laut ngomong, ”Bape be kiapne, masak ade katak dongkang maling becing?, anggone ape ye becinge to, kaden katake mesuang becinge?, ngudyang buin palinge?”
Bape Paing ngundap nguntuk kanti klepuk klepuk di tumpukan jagunge ane sube mepusung. Pedaleme bapane kiap kin I Wayan Buntir, “Bape, namun be kiap pules lan.” Nadak megebras buine ngedat nengkik Bape Paing sidap-sidap care nak kepupungan, “Yan aoo, katak dongkang maling becing”, keto abetne Bape Paing sambilange ngusap-ngusap peningalane. Kedek ngakak I Wayan Buntir medingehang munyin bapane, “Wkakaakakka…, Bapeeeee, Bape sube kiap ne, care nak punyah bape jani, masak katak dongkang maling becing”.
Miribang maan ngipi jenenge Bape Paing sambilange musungin jagung pesu munyine ngacuh ngorang, ”Katak dongkang maling becing”. Ingkel-ingkel I Wayan Buntir ngedekin bapane ne be kiap uab uab, sambilange ngedeng limane tur ajake mulihan ke balene. “Bape Kiap yan, aoo beneh saje yan, Katak dongkang maling becing.” Adahhhh, sambilange ngeremon I Wayan Buntir nandanin bapane meclep mulihan, “Men be kiap, de nake ngelawanin keto megadang, mani buin jemak gaene Pe”, keto munyine I Wayan Buntir nandan bapane mulihan ke balene.
Bersambung …
Palet Tiga
Geginane Bape Paing sadine-dine tuah megae ke tegale. Di sasih kedasane, sedek luunge pare petanine ngemolihang hasil uling peluhne megae di tegale. Tegalne Bape Paing nyerendeng kauh, mepundukan tegeh-tegeh sawetare adepe. Bataran pundukane meaji batu langah-langah kerane ugang ujan bales dugas sasih kepitune. Di bucun kadongane nu ngenah batu-batune megomplok, mepunduh sade tumbuhin padang. Dikadongane mederet punyan jagunge ane sube wayah, samah san buane. Bilang abesik punyan jagunge baat nyangkil buah dadue, benat benat, nyiriang hasil jagunge jani luung.
Dinane ento Bape Paing ngecah peluhne meragatang ngalap jagung di tegale. Krepyak-krepyak munyin punyan jagunge ane alape teken Bape Paing. Disubane maan asangkol, Bape Paing laut ngentungang jagunge ke keranjange. Saget sube bek misi jagung, keranjange ketinting ke pundukane laut mecelepang ke tengah kampile.
Matan aine ngancang negehang, miribang lakar sing ade gulem ngeliwat nekepin panes aine ngentak ngentak. Uling joh Men Paing kesul-kesul di selagan jagunge ane sube mealap metentengan tas keresek lan termos. Mekipekan Bape Paing sambilange ningting kampile ane be bek misi jagung ke tongose ane asah. “Bli Paing, “ Mereren malu Bli, ne be ade kopi ajak jaje, mai ngopi malu,” sambilange nuunang aban-abane Men Paing di duur batune di beten punyan tengguline ane mesanding ajak punyan celagi medon samah. Luung pesan tongose ento anggo genah maembon.
Sedek Iju Men Paing nyeduhang kopi ajak mesuang jaje uling kreseke, Bape Paing mekecos uling pundukane maekin batune di beten punyan tengguli mesanding punyan celagi ane medon samah ento. “Pih ujang kene kebuse,” munyin Bape Paing sambilange negak meilih-ilih di duur batune di samping termose. “Kemunang negak bli, tiang lakar ngejang gelas ajak jajane,” munyine Men Paing sambilange ngabe gelas kopine ajak jaje. Bape paing metolihan nolih kopine ne abane teken Men Paing. “Mih yehe mainang malu, yen sube nginem yeh, mare ngopi, bedak sajan Aku,” keto munyine Bape Paing nagih yeh tur laut Men Paing nyemak ceretan tanah ne mewarna coklat. Bape Paing laut nyemak ceretane ento tur ketegehang,”Creeet, cret, cret, cret,” munyin yehe ane cerete teken Bape Paing. “Pih mare melahan asane, gumine kebus, maan yeh tis, mihhh melah sajan asane,” limane kebot Bape Paing ngejang ceretane ento di duur batune, tur limane kenawan nyemak kopi.
Kopine ento ngenah gati mare seduh, andus kopine ampehang angin meciri yehe nu kebus. Adeng-adeng Bape Paing nyedot kopine abedik, ”Ahhhhh,” keto munyine Bape Paing di suudne nyedot kopine tur ngejang di duur batune. Men Paing ngenjuhang jaje gine mewarne coklat, ”Ne jaje gine kangoang, sisan lungsurane dugas Rainan Kesangane”. Jemake jajane ento teken Bape Paing, laut sope, “Kriuk Kriuk kriuk, mih nu teh renyah jajane Paing,” keto munyine Bape Paing sambilange naar jaja ginane, meimbuh nyerotang kopi salegenti.
Bape Paing metakon, “Paing!”, ngaukin kurnane. “Yan Buntir kejaa ye jani, adi ana milupe mai, Hari Minggu jani, yen milu maan nulungin ngalap jagung.” Men Paing mesaut, ”Ah de ngerunguang ye, tunyan nu mesuang kambing dangin kubune, tunyan ye bangun tengai,” Mebalik Bape Paing, “Paing. Nyai nu doen demen ngajumang panak, keto panake bangun tengai nu masi meajumang, ape lakar dadin panake yen sesai meajumang”.
Men Paing mesaut,”Tiang ana ngajuang pe, pedalem ye, sesai bangun semengan lakar mejalan masuk, di hari Minggune baang ye bangun tengai kapah-kapah, pang nyak segeran, yen be seger, nyanan nyidayang ye mesuang kambinge ajak ngaliang mamahan, jani tiang nulungin ngalap jagunge Bli, nah te ngopi malu sekenang, berot-berotang kopine engalin, nyanan engalan embon, to jaja ginane, jaje uline be renyah suud megoreng, to kruak-kruakang.”
Bibihne bape paing ne sedek iju mekinyukan naar jaje uli megoreng nadaksare sepi, bibihne ngang sambilange mekinyukan adeng adeng. Ngenah jajeuline ne belepuh ulian mekinyukang di selagan-layahe. Bape Paing lan Men Paing mejujuk nolih marep kangin. Uling duuran kangin munyin pisagane ane sedek ngalap jagung meblulunan. Saget ade munyin cicing kuing-kuing melaib ke bet-bete, “Nak ade ape to Paing, ujang uyut sajan duuran kangin?, sade ade cicing kuing-kuing to?” petakone bape paing, sambilange ngeed ngejang kopi di duur batune lanturange mejalan engal menekin pundukane. Men Paing egras masi nekepin kereseke ngelanturang bangun lan mejalan nutug pejalan Bape Paing ngeresges menekin pundukan.
Palet Empat
Munyin cicinge ne care megetok ento ngancan sawat nyenikang ilang didurin bet-bete kaje kangin. Bape Paing sube teked di duuran kangin, naging Men Paing nu iteh ngeresges di pundukane sambilange mejalan adeng-adeng. Uling pundukane ane tegeh paling kangine, Pan Wenten gelur-gelur munyine metanguran ngaukin Bape Paing. “Paingggggggggg, Painggggggggggggggg, Paingggggggggggg!”. Bape Paing lantas mesaut, ”Kenken Ten.., ngenken ngaukin Aku? Men Wenten mesaut masi,”Nak kenape Ten..?”
Bape Wenten tuah pisagane Bape Paing delod kubune, ane dinane ento patuh geginane ngalap jagung mesaut, ”Paing, panak caine ne, mai engalin!” Bape Paing care mesebeng rengas buine takut,”Nak kenape panak Akune Ten?” Bape Wenten, sambilange nengok ke beten pundukane nolih Bape Paing ne konden teked di duuran kangin, sawetare maejoh dua saih uling tongosne Bape Wenten, “Ne panak caine sedek mesuang kambing, caplok cicing”.
Sing joh uling tongos ne Bape Wenten nyongkok ngisiang batisne I Wayan Buntir ne sambilange ngeling meguyang. Bape Paing mesemu ngeling lantas ngeed nyemak batisne I Wayan Buntir ane liu pesu getih. Buin jebosne teke I Nengah Suar ngabe yeh ajak uekan kamben ane lakar anggone medbed tatune I Wayan Buntir. Lantas jemake yehe to teken Men Paing laut baange I Wayan Buntir apang nyak tenangan, sawireh ie ketug noleh batisne ane metatu caplok cicing.
Men Paing milu ngeling sampingne I Wayan Buntir ane ngeling sigsigan naanang sakit batisne ane metatu pesu getih. Getihne meliah nuutin telapakan batisne ulung ke tanahe. Betekan batisne wayan buntir metatu uwek sawetare duang nyari.
Bape Paing lantas metakon, “Nak Kenken unduke Yan, adi bise baang batis caine caplok cicing?” Sambilange ngeling sigsigan lantas I Wayan Buntir mesaut,”to Bape, cicinge poleng to nyaklok batis tiange.” Men Paing Lantas sambilange ngeling, lantas memunyi, “Cicinge ne poleng cen Yan, dong sajan cicing bangkaan to, asal tepuk cicinge to ketektek tendasne,” Bape Paing lantas nyelag, ”Paing, ne panake metatu batisne, de cicinge malu urusange, panake lan ubadang malu.” Mesaut lantas Bape wenten, “Beneh to Men Paing buke raosne Pan Paing, ajak malu panake meubad, ke puskesmas,”Lantas I Nengah Suar nyautin, “Lan jani ajak ke Puskesmas, ondan tiange abe,” sambilange melaib mulih ne maejoh sawetare duang saih uling tongosne I Wayan Buntir caplok cicing.
Laut Bape Wenten mejujuk, ”Lan jani ajak ke Puskesmas Paing.” Bape Paing lantas mesaut, “Lan Ten, sambilange ningting awakne I Wayan Buntir ane lemet, naang sakit batisne metatu.
Buin jepne saget memunyi ondane I Nengah Suar ne sube sayage lakar ngatehang I Wayan Buntir ke puskesmas. I Bape Paing nandanang I Wayan Buntir ne mejalan dengklak dengklok ke sisin jalane keatehang Bape Wenten lan Men Paing. Disubane maejoh sawetare apenimpugan mereren lantas I Wayan Buntir batisne nengklok kerane merase sing kuat mejalan naanang sakit.
Bersambung …
Palet Lima
Kelanturang satwane jani I Men Paing di tongos panakne, I Wayan Buntir caplok cicing, ye terus ngeremon ulian gedeg basangne kerane panakne caplok cicing. Bape wenten lantas nyabarang Men Paing, pang sing terus nyalahang cicing ane nyaplok batis panakne.
“Men Paing, sing nyandang terus ngeremon kene, nak to lepet adane, mungkin sube nasibne I Wayan Buntir lakar caplok cicing” Pih onden asane pegat munyine Pan Wenten sagetan sube selagine kin Men Paing, ngeretes munyine cara ujan bales, sambilange ngeling :
“Eh Pan Wenten, nak tiang ngelah panake to, coba tegarang Pan Wenten ngelah panak caplok cicing, kenken asane, I Wayan Buntir to nu cerik, ujang anak cerik caploke kin cicinge to, cicinge nyen to, ujang bise ye mai?”
Pan Wenten inguh ningehang munyine Men Paing, sambilange nyelet arite di bancange lantas Pan Wenten mekalah sambilange ngeremon: “Kene nah Men Paing, sing je aku ngelah cicinge ento, cicinge ento gelah matuan nyaine, Men Sibet, meh ye ajak nyatwe, de aku bangine munyi kene”. Sambilange mejalan ngalain Men Paing, ane iteh ngeremon, Pan wenten ngelanjutang ngalap jagung.
Men Paing ne nu ngeling sigsigan lantas nyambatang: “Pih cicinge Men Sibet ne poleng belang bungkem to ne nyaplok panak akune Ten?, cicinge ne muani to Ten, pih mule cicing bangkaan to!”
Men Paing lantas mejalan nuunin pundukan sambilange terus ngeling sigsigan medalemin panakne I Wayan Buntir ne jani sedek mejalan ke puskesmas lakar meubad. Pan Wenten sambilange ngalap jagung lantas ngorain Men Paing : “Sabar Men Paing, masi panake be meubadang te, acepang panake pang selamet, meh kubu malu, suud malu ngalap jagung, jagunge dadi mani alap, jani antiang malu I Wayan Buntir teke uling puskesmas”.
Sagetan Men Paing sube mejalan sawetare telung pundukan nyujuh punyan tenguline tongosne Pan Paing ngopi. Mekesyab lantasan Men Paing nepukin jajane sube telah, termosne misi yeh be mebiyok, kopine Pan Paing ne konden telah masi ulung mebiyok. Di durin batune tongosne Pan paing Ngopi Men Paing nepuk ade cicing muani, glalang-gliling ulian liangne, miribang sube betek suud ngamah jaje. Peh aeng gedegne Men Paing nepukin unduke to, sing ade ketekan akijapan sagetan Men Paing sube nyemak batu.
“Ibe ne ngamah jajan kaine…”
Sambilange ngepung cicinge to lantas ye ngediwetang limane ne sube misi batu. Men Paing konden tekek ngisiang batune ento, sagetan sube meguwes limane nyabatang batu, nanging batune ento ulung nepen batisne Men Paing. Sambilange meaduhan Men Paing buin ngerasgas ngalihin batu, cicinge ane glalang-gliling to takut trus melaib ke selagan punyan jagunge. Men Paing buin nyabatang batu, meguwes batune nyujuh cicinge ane nu ngenah ikuhne. Pelaib cicinge paling, kerane takut, kanti bunter ikutne nekepin jitne di selagan jagunge, Sabatane Men Paing ne jani ngenen jit cicinge:
“Kwingggggggg..kwingggggggggggggg…kwinggggggggggggg.”
Cicinge ento kwing-kwing sambilange melaib di selagan jagune, Men Paing nganjek di duur batune sambilange angkih angkih: “Kene tendasne, bangke ibe, sube nyaplok panak kaine, jani jajan kaine buin amah ibe” Uling duuran kangin Pan Wenten gelur-gelur: “Kenape Men Paing, ujang buin ade cicing kwing-kwing to?” Men Paing lantas nyautin “To be ne nyaplok panak akune Ten, jani jajan akune buin amahe!”
Bersambung …
Palet Enam
Satwayang jani, I Nengah Suar sube teke uling ngubadang I Wayan Paing,
0 Comments